اخلاق یا حکومت در سیره‎ی پیامبر اسلام(ص)!

این‎روزها سخن از «بُعِثتُ لِأُتَمِّمَ مَکَارِمَ الأَخلاق» است و این‎که پیامبر اسلام صلی‎الله‏علیه‎وآله برای نهادینه‌سازی اخلاق در حامعه‏ی زمان خویش مبعوث شده‎اند، نه برای حکومت کردن. چند نکته به نظر این حقیر رسید که بیان می‎شود:

نکته‎ی اول: پیامبر اسلام در نقطه‎ای از جهان ظهور کردند که مبانی اخلاقی شکل نگرفته بود و بی‎اخلاقی‎های فراوانی وجود داشت، بی‌اخلاقی‎هایی مانند زنده به گور کردن دختران، جنگ و خون‎ریزی، بی‎حرمتی به کیان خانواده، خودخواهی‏ها، عیب‌جویی‌ها، حسادت‌ها و … که در تاریخ نمونه‎های آن فراوان دیده می‎شود. بدون درنظرگرفتن صحت و سقم سند روایت و کذاب و مجهول بودن برخی راویان این حدیث، می‎توان دلالت روایت را به‎سادگی پذیرفت؛ یعنی پیامبر برای نهادینه کردن اخلاق در چنین جامعه‌ای مبعوث شده‌اند.

نکته‌ی دوم: تشکیل حکومت در سیره‌ی پیامبر امری واضح است، یعنی پیامبر پس از هجرت به مدینه نهاد حکومت را پایه‌ریزی کردند و این فعل ایشان در تاریخ ثبت شده است و کسی در آن مناقشه ندارد.

نکته‎ی سوم: به نظر می‌رسد مناقشه درباره‌ی این‌که بعثت پیامبر اکرم صلی‎الله‎علیه‎وآله به خاطر نهادینه‌سازی اخلاق در جامعه بوده و یا به‌دلیل تشکیل حکومت، مناقشه‌ای بی‌مورد باشد، زیرا تشکیل حکومت که در سیره‌ی سیاسی ایشان وجود دارد، با نهادینه کردن اخلاق فردی و اجتماعی در جامعه ناسازگار نیست. یعنی یک شخص می‌تواند، به‌ویژه با وجود برخورداری از ملکه‌ی عصمت، هم حکومت تشکیل دهد و هم به نهادینه کردن اخلاق در جامعه همت بگمارد. روایاتی مانند بعثت لاتمم مکارم الاخلاق نیز با توجه به موقعیت خاص خود بیان شده و بعثت را منحصر در امور اخلاقی نکرده است. تشکیل حکومت نیز فعل حضرت بوده و با نصب امام و خلیفه‌ی بعد از خود به این فعل خویش حیات مداوم بخشیده است.  

بنابراین هر دو قول صحیح است که حضرت برای نهادینه‌سازی اخلاق مبعوث شده‌اند و از سوی دیگر در پی تشکیل حکومت نیز بوده‌اند. پرواضح است که اخلاق در سیاست نیز کاربردهای فراوان دارد که اگر یه آن توجه شود، حکومت الهی در بهترین شکل خویش فعالیت خواهد نمود.

در پایان ذکر این نکته نیز ضروری است، کسانی‌که درباره‌ی اخلاقی بودن بعثت پیامبر سخن گفته‌اند، فعل سیاسی ایشان یعنی تشکیل حکومت را نفی نکرده‎اند، و از سوی دیگر، کسانی‌که باور دارند پیامبر برای اخذ قدرت و برپایی حکومت کار کرده‎اند، نهادینه‌سازی اخلاق را در جامعه از سوی ایشان نفی ننموده‌اند.